Bank mag woninghypotheek niet “meesleuren” in Wwft-conflict

Casus: Wwft-onderzoek ontspoort in veilingdreiging
ASN Bank start een cliëntonderzoek op grond van de Wwft nadat zij een aantal ongebruikelijke transacties ziet:

• drie overboekingen van de privérekening naar een Turkse rekening (totaal € 13.500);
• vijf betalingen vanaf de zakelijke ZZP-rekening naar een Turkse rekening (totaal € 74.800);
• zes contante opnames vanaf de zakelijke rekening (totaal € 9.300).

De bank verzoekt de klant herhaaldelijk om informatie en stukken, maar vindt de medewerking onvoldoende. Uiteindelijk trekt ASN de stekker uit de hele relatie:

• zakelijke rekening: opgezegd met een termijn van ruim zeven weken;
• woninghypotheek (resterende schuld € 214.000): in één keer opgeëist met slechts zeven dagen betaaltermijn, inclusief aankondiging van veiling van de woning;
• betaalrekeningen geblokkeerd, zodat de klant niet meer bij zijn geld kan;
• BKR-code 2 (gehele vordering opgeëist) in het CKI, met als gevolg dat oversluiten naar een andere hypotheekverstrekker praktisch onmogelijk wordt.

Belangrijk detail: de klant heeft geen achterstand op de hypotheek en blijft de maandtermijnen gewoon betalen.

De klant stapt in kort geding naar de rechter en vraagt o.a.:

• een verbod op onderhandse verkoop of veiling van de woning;
• een gebod om mee te werken aan oversluiten van de hypotheek;
• verwijdering van de BKR-registratie (code 2).

De voorzieningenrechter geeft hem op alle hoofdpunten gelijk.

Wwft-plicht versus zorgplicht: wat weegt het zwaarst?
ASN baseert de opzegging op:

• art. 5 lid 3 Wwft – bij onvoldoende medewerking aan het cliëntonderzoek moet de bank de zakelijke relatie beëindigen;
• art. 35 ABV – de bank mag de relatie opzeggen, maar moet daarbij haar zorgplicht uit art. 2 lid 1 ABV in acht nemen;
• een bepaling over vervroegde opeisbaarheid in de Algemene Voorwaarden van Geldlening en Hypotheekverlening.

De rechter gaat er in dit kort geding veronderstellenderwijs vanuit dat ASN op grond van art. 5 lid 3 Wwft inderdaad de klantrelatie moest beëindigen, omdat de klant niet genoeg meewerkte aan het cliëntonderzoek. De woninghypotheek valt volgens de definities in de Wwft óók onder deze “zakelijke relatie”. Maar daarmee is de bank er niet. Ook als de Wwft de plicht geeft om de relatie te beëindigen, blijft de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid gelden en moet de bank de contractuele zorgplicht in acht nemen. Cruciaal: de Wwft zegt niets over hoe en binnen welke termijn de relatie moet worden beëindigd. Dat wordt ingevuld door de zorgplicht van de bank.

Zwaarwegend belang: een dak boven je hoofd
De rechter weegt het belang van de klant zwaar: behoud van de woning is een primaire levensbehoefte. In een krappe woningmarkt is het zeer moeilijk om aan betaalbare woonruimte te komen, zeker wanneer je al eigenaar bent van een eigen woning. De conclusie: de bank moet bij de opzegging van de woninghypotheek bewust rekening houden met dit zwaarwegende woonbelang. Dat volgt rechtstreeks uit de zorgplicht in de ABV, die ook op de hypotheek van toepassing is.

Wat deed de bank volgens de rechter fout?
Het Hof noemt een aantal omstandigheden die, in samenhang bezien, maken dat de opzegging van de hypotheek naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.

1. Geen voorafgaande waarschuwing over de hypotheek
   De klant is wel gevraagd om mee te werken aan het Wwft-onderzoek, maar nooit gewaarschuwd dat bij onvoldoende medewerking óók de woninghypotheek zou worden opgezegd. Dat hoort hij pas in de opzeggingsbrief, op een moment dat er volgens de bank al geen mogelijkheid meer is om alsnog mee te werken. De klant wordt dus overvallen door de hypotheekopzegging.
2. Onredelijk korte opzegtermijn van zeven dagen
   Voor de zakelijke rekening neemt ASN een termijn van ruim zeven weken (26 april → 17 juni 2025). Voor de woninghypotheek geldt een termijn van slechts zeven dagen om € 214.000 ineens te voldoen of elders onder te brengen. Dat is evident te kort om realistisch tot aflossing of oversluiting te komen.
3. Blokkade van rekeningen
   Doordat betaalrekeningen zijn geblokkeerd, kan de klant niet bij zijn geld. Dat maakt het praktisch nóg moeilijker om iets te regelen rondom de hypotheek.
4. BKR-code 2 direct bij opzegging
   De bank meldt meteen een code 2 in het CKI (opeising van de hele vordering ineens). De klant toont met een verklaring van zijn hypotheekadviseur aan dat hij met zo’n negatieve BKR-registratie geen nieuwe hypotheek kan krijgen. ASN bestrijdt dat slechts met de stelling dat het komt doordat hij ZZP’er is – zonder onderbouwing. Daar gaat de rechter aan voorbij.

Tel je deze factoren bij elkaar op, dan heeft ASN het de klant praktisch onmogelijk gemaakt om zijn woning te behouden, terwijl hij wél netjes betaalde en een zwaarwegend belang had bij behoud van de woning.

Geen link met hypotheekbetalingen
De rechter neemt nadrukkelijk mee dat het Wwft-onderzoek niet zag op de herkomst van de hypotheekbetalingen. Het ging om transacties naar derden en contante opnames, niet om de geldstroom waaruit de hypotheek werd betaald. Uit de stellingen blijkt bovendien dat de klant een ZZP’er is met veel overheidsopdrachten en dat over de legitimiteit van zijn hypotheekbetalingen niets is aangevoerd. De bank heeft ook niet gesteld dat daar iets mis mee was. Dat maakt de stap om de woninghypotheek “mee te nemen” in de beëindiging extra zwaar en – in deze vorm – onaanvaardbaar.

Uitkomst: hypotheek blijft bestaan, BKR-code 2 moet weg
Het Hof komt tot de voorlopige conclusie dat de hypotheek niet rechtsgeldig is opgezegd en dus nog steeds bestaat. Daaruit volgen de voorzieningen:

• ASN mag de woning niet onderhands verkopen of veilen;
• ASN moet meewerken aan oversluiten van de hypotheek naar een door de klant te kiezen geldverstrekker;
• ASN moet de BKR-registratie (code 2) laten verwijderen (binnen vijf werkdagen na vonnis);
• ASN mag alleen de normale kosten van oversluiten in rekening brengen;
• proceskosten voor rekening van ASN.

Wat betekent dit voor de praktijk?

a. Voor banken en andere Wwft-instellingen

• De Wwft verplicht tot beëindiging van de relatie bij onvoldoende medewerking, maar geeft géén carte blanche voor draconische maatregelen.
• Ook bij een Wwft-gedreven beëindiging blijft de zorgplicht gelden, inclusief de beperkende werking van redelijkheid en billijkheid.
• Met name bij een eigen woning moet de bank zorgvuldig omgaan met:
  • waarschuwingen (consequenties vooraf duidelijk maken);
  • termijnen (reële ruimte om te herfinancieren of verkopen);
  • timing en soort BKR-codering (niet eerder en niet zwaarder dan noodzakelijk).
• Wil de bank een hypotheek volledig opeisen, dan is het verstandig expliciet te onderbouwen waarom minder ingrijpende maatregelen (bijvoorbeeld alleen beëindiging betaalrekening) onvoldoende zijn.

b. Voor financieel adviseurs en hun klanten

1. Neem Wwft-signalering van de bank altijd zeer serieus
   Adviseer klanten om bij een cliëntonderzoek zo volledig en snel mogelijk informatie te verstrekken. Niet-meewerken kan leiden tot beëindiging van de relatie, inclusief hypotheek.
2. Check bij dreigende opeising de zorgplicht-kant
   Komt er een brief over opeising of opzegging van de hypotheek, let dan onder meer op:
   Als de combinatie van maatregelen de klant feitelijk klem zet, biedt deze uitspraak een stevig argument om in overleg met de bank – of in uiterste geval via de rechter – aanpassing te vragen.
   was de klant vooraf gewaarschuwd dat de hypotheek in beeld kwam?
   is de termijn om af te lossen/oversluiten realistisch?
   zijn rekeningen geblokkeerd en belemmert dat de oplossing?
   is al een BKR-code (bijzonderheid, bijvoorbeeld 2) geplaatst en blokkeert die oversluiting?
3. Let op de verhouding tussen Wwft-onderzoek en hypotheekbetalingen
   Ziet het onderzoek op bepaalde transacties, maar niet op de herkomst van de hypotheeklasten, dan is het niet vanzelfsprekend dat de woninghypotheek direct (en volledig) moet worden opgeëist. Dat onderscheid speelt hier een duidelijke rol.
4. BKR-registraties blijven een zwaar drukmiddel
   Eerder publiceerden wij al hoe lang een BKR-code kan doorwerken (bijvoorbeeld “BKR registratie tot 2030”).
   Deze uitspraak onderstreept opnieuw dat een zware BKR-codering, zeker bij hypotheken, alleen mag worden ingezet als dat – na belangenafweging – proportioneel is.

Bron: de Rechtspraak