Tijdelijke legalisatie van permanente bewoning recreatiewoningen: juridische helderheid of bestuurlijke chaos?

In dit artikel worden de kernpunten van het besluit besproken, de uitvoeringsrisico’s (waaronder voor de Dienst Toeslagen), en de juridische implicaties voor gemeenten, bewoners en adviseurs.

1. Achtergrond: waarom deze maatregel?

In Nederland staan volgens het CBS ruim 60.000 mensen in de BRP ingeschreven op een vakantiepark. Door de woningnood kunnen veel van deze bewoners geen reguliere woning vinden. Gemeenten kunnen handhavend optreden tegen permanente bewoning van recreatiewoningen, maar doen dat niet altijd. Deze onzekerheid voor bewoners leidde tot maatschappelijke en politieke druk.

In het Hoofdlijnenakkoord ‘Hoop, lef en trots’ (mei 2024) is daarom afgesproken om bestaand gebruik van recreatiewoningen voor permanente bewoning tijdelijk te legaliseren. Het doel: rust en duidelijkheid voor bewoners en gemeenten, en een effectievere benutting van bestaande bebouwing.

2. Wat regelt de instructieregel precies?

Op hoofdlijnen bepaalt de instructieregel (verankerd via een wijziging van het Besluit kwaliteit leefomgeving) het volgende:

• Gemeenten moeten uiterlijk vóór 1 januari 2032 hun omgevingsplan zodanig aanpassen dat permanente bewoning van recreatiewoningen, die op of vóór 16 mei 2024 is gestart, voor tien jaar mag worden voortgezet;
• De bewoner mag geen andere woning in eigendom hebben in Nederland;
• Bewoning moet kunnen worden aangetoond via de BRP of alternatieve bewijsstukken, zoals documenten van Belastingdienst, UWV, zorgverzekeraar of een verklaring van de gemeente;
• De regel geldt ook voor gezinsleden van de oorspronkelijke bewoner;
• Na tien jaar vervalt het recht op permanente bewoning, tenzij gemeenten zelf ruimere regels stellen.

Let op: de regeling is persoonsgebonden. Bij overlijden of verhuizing van de oorspronkelijke bewoner vervalt het recht voor eventuele achterblijvers, tenzij zij zelfstandig aan de voorwaarden voldoen.

3. Gevolgen voor de huurtoeslag en uitvoeringsproblemen

De legalisatie heeft grote gevolgen voor het recht op huurtoeslag. Zodra een recreatiewoning officieel als woonadres wordt erkend, kunnen huurders in principe aanspraak maken op toeslag.

Maar hier wringt de schoen.

Uit de uitvoeringstoets van Dienst Toeslagen blijkt dat het huidige stelsel niet is toegerust op deze verandering:

• De doelgroep (geschat op 45.000 burgers) is niet goed identificeerbaar;
• Veel recreatiewoningen hebben geen individuele adressering in de BAG of BRP;
• Aanvragen moeten handmatig worden behandeld vanwege complexiteit (bijv. ontbreken van duidelijke kale huurprijs);
• Huurcontracten zijn vaak onvolledig of bevatten niet-subsidiabele componenten (zoals servicekosten);
• De regeling is fraudegevoelig en moeilijk handhaafbaar;
• Dienst Toeslagen noemt de regeling dan ook onuitvoerbaar, ook op langere termijn.

4. Reacties en politiek debat

Tijdens de internetconsultatie kwamen circa 400 reacties binnen van burgers, belangenorganisaties en gemeenten. De reacties liepen uiteen:

• Veel burgers waren positief, maar pleitten voor ruimere regels;
• Gemeenten en belangenorganisaties waren kritisch, onder andere over de juridische complexiteit en milieugevolgen;
• Het Adviescollege Toetsing Regeldruk (ATR) oordeelde dat het voorstel onvoldoende onderbouwd was voor een goed doordachte besluitvorming, ondanks enkele aanpassingen na hun eerste advies.

Toch koos minister Mona Keijzer (VRO) ervoor om het voorstel alvast via de voorhangprocedure bij de Eerste en Tweede Kamer in te dienen, vanwege de urgentie van de situatie.

5. Juridische implicaties en rol voor financieel adviseurs

Voor hypotheekadviseurs, belastingadviseurs en financieel planners heeft deze ontwikkeling mogelijk grote gevolgen:

• Toetsing van huurtoeslagaanvragen wordt een individueel traject met onzekerheden;
• Er is risico op terugvorderingen als blijkt dat bewoners niet aan de voorwaarden voldeden;
• De regeling vereist nauwe afstemming met gemeenten en het Kadaster (voor eigendomstoets);
• Het recht op huurtoeslag geldt uitsluitend gedurende de tienjarige periode van legalisatie en is niet overdraagbaar;
• Gemeenten mogen wél zelf aanvullend beleid maken, maar dan vervalt de vrijstelling van diverse milieunormen, waardoor woningen mogelijk alsnog ongeschikt zijn voor bewoning.

6. Tijdspad en implementatie

De verwachte inwerkingtreding van het besluit is eind 2026, maar gemeenten moeten al vóór 2032 hun omgevingsplannen aanpassen. Het ministerie van VRO kondigt aan in de tussentijd:

• nader onderzoek te doen naar de effecten op de huurtoeslag;
• gesprekken te voeren met de recreatiesector en toeristische bedrijven;
• samen met gemeenten te werken aan betere registratie van recreatiewoningen in de BAG en BRP.

Conclusie

De tijdelijke legalisatie van permanente bewoning in recreatiewoningen is een begrijpelijke maatregel gezien de woningnood, maar kent grote juridische en uitvoeringsrisico’s. Voor financiële en fiscale adviseurs ligt er een belangrijke taak in het begeleiden van cliënten die onder deze regeling vallen. Juist omdat de regeling persoonsgebonden, tijdelijk en afhankelijk van gemeentelijk beleid is, vraagt dit om zorgvuldige dossiervorming, juridische checklists en goede communicatie met betrokken instanties.