Toelichting wanbetalersregeling

De wanbetalersregeling draagt bij aan het solidariteitsbeginsel van ons zorgstelsel, doordat de regeling 1. voorkomt dat verzekerden met een betalingsachterstand onverzekerd raken, 2. waar mogelijk premie wordt geïnd en 3. verzekerden aanzet tot het treffen van een betalingsregeling. De regeling werkt als volgt:

• Zorgverzekeraars melden verzekerden met een betalingsachterstand van zes of meer maanden zorgpremie aan bij het CAK. Het CAK legt hun een bestuursrechtelijke premie op ter hoogte van 120% van de gemiddelde nominale premie4 en int dit onder andere door broninhouding op het inkomen en omleiding van de zorgtoeslag.
• Wanbetalers blijven verzekerd voor de basisverzekering (polis) die zij hebben afgesloten. Zorgverzekeraars ontvangen hiervoor een bijdrage uit het Zorgverzekeringsfonds.
• Na het treffen van een betalingsregeling met de zorgverzekeraar betalen verzekerden direct weer de premie van hun polis. Na definitieve afmelding bij het CAK wordt alle openstaande bestuursrechtelijke premies kwijtgescholden.

De afgelopen jaren is het aantal wanbetalers gedaald van ca. 325.000 eind 2014 tot ca. 175.000 structureel sinds de zomer van 2022. Deze daling is voornamelijk het gevolg van de inspanningen van zorgverzekeraars (betalingsregelingen op maat) en de genomen beleidsmaatregelen.

Discussie over werking opslag

Er is verschil van inzicht over de mate waarin de opslag van 20% verzekerden aanzet om niet in te stromen (preventieve prikkel) en om snel uit te stromen (uitstroomprikkel). Schuldhulpverleners, maar ook de uitvoerende organisaties CAK en CJIB, stellen dat deze motiverende werking beperkt is. De Raad voor de Rechtspraak noemt de wanbetalersregeling in haar jaarverslag 2021 een ‘buikpijndossier’.

Zorgverzekeraars vrezen echter dat hun incassoactiviteiten minder effectief worden als de opslag wordt verlaagd. Zeker als de bestuursrechtelijke premie voor een deel van hun verzekerden iets lager wordt dan de premie van de polis die verzekerden houden als zij in de wanbetalersregeling komen. De laatste jaren is het aantal wanbetalers sterk gedaald mede dankzij het op grote schaal aanbieden van betalingsregeling op maat door zorgverzekeraars. Een verlaging van de opslag zou daarom kunnen leiden tot meer wanbetalers en kan daarmee het solidariteitsbeginsel van het zorgstelsel ondermijnen.

Deelconclusie

Ook stellen de onderzoekers vast dat het merendeel van de jaarlijkse instroom in de wanbetalersregeling (56% - 62%) bestaat uit aanmeldingen die volgen uit stukgelopen betalingsregelingen. Tegen die achtergrond beoordelen de onderzoekers de bestuursrechtelijke premie als ineffectief: ook in het geval er een prikkel tot uitstroom is, leidt deze niet tot duurzame uitstroom. Deze conclusie kent wel enkele nuances. De afgelopen jaren hebben zorgverzekeraars op grote schaal betalingsregelingen getroffen. Een deel van de verzekerden kan deze betalingsregelingen niet volhouden. Zij stromen daardoor weer in de wanbetalersregeling. Soms volgt daarna een nieuwe betalingsregeling die wel volgehouden kan worden (mede dankzij schuldhulpverlening).

De conclusie is dat de onderzoekers inschatten dat de motiverende werking van opslag wordt overschat en dat de legitimatie voor de bestuursrechtelijke premie niet evident is.

Bron: Rijksoverheid