Dit rapport heeft als doel inzicht te bieden in de stand van zaken op de belangrijkste thema's van het belastingstelsel wat betreft knelpunten, stappen die daarop zijn gezet, uitdagingen en oplossingsrichtingen. De eigenwoningregeling wordt beperkt doeltreffend en ondoelmatig genoemd.

Vereniging Eigen Huis heeft een onderzoek laten verrichten door SEO. Een interessante conclusie is dat op termijn de huiseigenaren de hypotheekrenteaftrek (indirect) zelf financieren, waardoor het huidige hypotheekrenteaftrek stelsel (onkosten voor de overheid vanwege belastingteruggave) omslaat in een 'verdienmodel' voor de overheid.

Het verlagen van de fiscale stimulering op koop- en huurwoningen vermindert verstoringen en leidt tot een betere werking van de woningmarkt. Tegelijkertijd leidt dit tot lagere huizenprijzen ten opzichte van het basispad. Dat blijkt uit een doorrekening van het CPB.

Op 19 november 2019 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen, waarin het Financieel Stabiliteitscomité (FSC) werd verzocht de risico’s van een langdurig lage rente én van een eventuele rentestijging in beeld te brengen.

Minister Hoekstra heeft de Tweede Kamer een brief met het resultaat van een onderzoek naar de hypotheekmarkt in Nederland, Duitsland en België gestuurd. Dit onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van een vraag van een Kamerlid of hij inzicht kon verstrekken in de hypotheekrentes in de ons omringende landen en hoe daar het afsluiten, vervroegd aflossen en vervroegd oversluiten is geregeld.

De beleidswijzigingen sinds 2001 die in het onderzoek zijn betrokken betreffen de bijleenregeling, de aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld (zogenoemde regeling Hillen), de verhoging van het eigenwoningforfait voor woningen vanaf een bepaalde waarde, de fiscale aflossingseis en de tariefmaatregel voor aftrekbare kosten eigen woning. Het is naar de mening van het kabinet aan een volgend kabinet om eventueel verdere stappen in de wijzigingen van de hypotheekrenteaftrek te zetten.

In het Regeerakkoord van Rutte III zijn maatregelen opgenomen die op de woningmarkt aangrijpen. Deze maatregelen betreffen vooral aanpassingen van de fiscale behandeling van het eigen woningbezit. Per saldo pakken de maatregelen negatief uit voor de woonlasten, maar hier staat een bestedingsimpuls als gevolg van een algehele lastenverlichting tegenover. Per saldo zijn de effecten voor de woningmarkt bescheiden. Dit concludeert het Economisch Instituut voor de Bouw in de verschenen studie ‘De woningmarkt in het Regeerakkoord; effecten van verschillende beleidsmaatregelen’.

De studiegroep duurzame groei (SDG) rapporteert over mogelijke beleidshervormingen in de volgende kabinetsperiode. Als onderdeel van deze studiegroep heeft de werkgroep woningmarkt vier varianten uitgewerkt die bestaan uit maatregelen in de koop- en huursector. Op verzoek van de werkgroep woningmarkt hebben het CPB en het PBL de varianten doorgerekend, volgens dezelfde methode als in Kansrijk woonbeleid. Het PBL heeft een inschatting gemaakt van de gevolgen van de varianten voor betaalrisico’s van huurders en vermogensrisico’s van kopers in 2021.

PBL en CPB hebben maatregelen doorgerekend op het gebied van de huur- en huurprijsregulering, het domein van de woningcorporaties, de hypotheekrenteaftrek, de overdrachtsbelasting en het eigenwoningforfait. Hervorming van het Nederlandse woonbeleid kan grote doelmatigheidswinsten opleveren.

De fiscale subsidiëring van het eigenwoningbezit, en de hypotheekrenteaftrek in het bijzonder, staan al lange tijd ter discussie. Recentelijk heeft het kabinet Rutte II maatregelen getroffen voor de versobering van de fiscale subsidiëring van het eigenwoningbezit. In een ASRE paper onderzoek wordt de omvang van de vermindering van de fiscale subsidie aan de eigenaar-bewoner en de mogelijke consequenties voor het prille herstel van de koopwoningmarkt in kaart gebracht.