Woningbouwimpuls: Vervolgonderzoek 2025

Vervolg op onderzoek Wbi 2022

In 2022 concludeerden we in ons onderzoek Aanpak woningtekort dat de minister onvoldoende aannemelijk had gemaakt dat de Wbi de gestelde doelen bereikte. De minister kon destijds niet vaststellen of er meer, sneller en meer betaalbaar werd gebouwd door de Wbi. We concludeerden dat we grote twijfel hadden of de Wbi tot de beoogde doelen leidde. “Als besloten wordt de Wbi voor te zetten, moet de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening zorgen voor een wezenlijk andere vormgeving om tot een doeltreffende en doelmatige besteding van publiek geld te komen.” Tijdens ons onderzoek in 2022 waren concrete resultaten nog niet zichtbaar, nu zijn die er wel. Het Wbi-geld kwam beschikbaar in 6 rondes. Projecten die een Wbi-bijdrage hebben gekregen in de eerste 3 rondes moeten inmiddels zijn gestart. Door de resultaten van deze projecten te vergelijken met projecten die geen Wbi-geld kregen, krijgen we een beeld van de effecten van het geld. De resultaten bevestigen de eerdere grote twijfels over de doeltreffendheid van de Wbi. 

Conclusies

• De Wbi heeft niet tot versnelling van woningbouw geleid. 75% van de projecten uit ronde 1, 2 en 3 is vertraagd. De meeste vertraagde projecten hebben tot 2 jaar vertraging opgelopen. Het Wbi-geld dat gemeenten ontvangen, lost de meeste problemen die leiden tot vertraging niet op. Ook zien we geen effect van de druk van het mogelijk moeten terugbetalen van de bijdrage. 
• De Algemene Rekenkamer houdt, ook na dit vervolgonderzoek, grote twijfel of de Wbi tot meer woningen leidt. Aan de ene kant zijn alle Wbi-projecten doorgegaan. Van de projecten die geen Wbi-geld hebben gekregen zijn er 3 van de 18 niet doorgegaan. Dit kan duiden op een beperkt effect. Aan de andere kant is het mogelijk dat een Wbi-project ten koste gaat van andere projecten. Het netto-effect van een Wbi-subsidie is ook daarom moeilijk te bepalen. Voor mogelijke verdringing heeft de minister geen oplossing voorhanden.
• De Algemene Rekenkamer stelt op basis van de resultaten vast dat de Wbi bij een deel van de projecten tot meer betaalbare woningen heeft geleid. Bij 33% van de projecten die geen Wbi-geld ontvingen zakte het aandeel betaalbare woningen met 10 procentpunt of meer, terwijl dat bij Wbi-projecten maar één keer is gebeurd. Er zijn echter nauwelijks concrete maatregelen genomen om de betaalbaarheid op de lange termijn te garanderen, zoals het maken van afspraken met gemeenten.

Resultaten van projecten op de 3 gestelde doelen van de Wbi
 

In dit figuur is te zien hoe een bijdrage van de Woningbouwimpuls (Wbi) niet zorgt voor snellere woningbouw. Wbi zorgt wel voor meer betaalbare woningen. Het is twijfelachtig of de Wbi tot meer aantallen woningen leidt.

• 78% van de woningbouwprojecten met een Wbi-bijdrage loopt vertraging op. Bij projecten zonder Wbi-bijdrage raakt 73% vertraagd.
• 100% van de woningbouwprojecten met een Wbi-bijdrage is doorgegaan. Van de projecten zonder Wbi-bijdrage ging 83% door.
• Bij 1% van de woningbouwprojecten met een Wbi-bijdrage nam het aandeel betaalbare woningen met 10 procentpunt of meer af. Bij 33% van de woningbouwprojecten zonder een Wbi-bijdrage nam het aandeel betaalbare woningen met 10 procentpunt of meer af.

Aanbevelingen

• Maak het woningbouwbeleid meer evidence-based en bezie daarbij alle knelpunten in samenhang. Dat betekent dat voor het versnellen en verhogen van de woningbouw(productie) flankerend beleid nodig is, naast financiële instrumenten zoals de Wbi. Dat kan bijvoorbeeld via het verkorten van procedures en het beschikbaar maken van meer bouwlocaties.
• Heroverweeg de Wbi of pas deze fundamenteel aan. Voor dat laatste ziet de Algemene Rekenkamer 2 mogelijkheden: een brede Wbi met als enig doel betaalbaarheid of een Wbi gericht op een beperkte doelgroep van complexe woningbouwprojecten met een specifiek doel 
• Ook de aanbeveling uit ons onderzoek in 2022 met betrekking tot het garanderen van betaalbaarheid op de lange termijn blijft actueel.

Bron: Algemene Rekenkamer