Nieuw rapport 'Keuzevrijheid in pensioenen'

Het boek onderzoekt vier mogelijke scenario’s voor keuzevrijheid in de aanvullende pensioenregelingen, de zogenaamde tweede pijler van het pensioenstelsel. Twee scenario’s gaan uit van een ‘exit’-optie, waarbij men de vrijheid heeft het huidige pensioenfonds te verlaten. De andere twee scenario’s richten zich op zogenaamde ‘vocie’-opties, waarbij men binnen het huidige pensioenfonds meer zeggenschap krijgt.

• In het eerste scenario kan een individuele deelnemer ervoor kiezen om zijn of haar pensioenregeling door een ander pensioenfonds te laten uitvoeren dan het huidige.
• In het tweede scenario heeft een individuele werkgever die nu verplicht is aangesloten bij een bedrijfstakpensioenfonds de mogelijkheid de pensioenregeling bij een andere uitvoerder (bijv. pensioenfonds of verzekeraar) onder te brengen.
• In het derde scenario krijgen deelnemers aan een pensioenfonds meer mogelijkheden om de regeling aan te passen aan hun specifieke wensen, zowel in de opbouwfase (door bijv. de jaarlijkse opbouw te variëren) als in de uitkeringsfase (zoals variatie in de jaarlijkse uitkering).
• In het vierde scenario krijgen de deelnemers en ex-deelnemers (slapers en gepensioneerden) van een pensioenfonds gezamenlijk meer zeggenschap over de inhoud en de uitvoering van de regeling.

De analyses van de vier scenario’s zijn gebaseerd op theoretische overwegingen, voornamelijk ontleend aan de gedragseconomie, op inventarisatie van de bestaande wet- en regelgeving, op Nederlandse ervaringen met verschillende vormen van keuzevrijheid in en buiten het pensioenstelsel en op de lessen die zijn te trekken uit de keuzemogelijkheden in pensioenstelsels van andere landen, in het bijzonder in Zweden, Finland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Australië.

Download: "Keuzevrijheid in pensioenen" (pdf, 130 pagina's)

In de eerste twee scenario’s zijn er grote risico’s voor de stabiliteit van en de solidariteit in het stelsel als deelnemers of bedrijven massaal vertrekken naar andere pensioenfondsen die een lagere premie berekenen, bijvoorbeeld doordat hun deelnemers jonger zijn. De kans is bovendien groot dat veel deelnemers geen rationele keuze maken, waardoor pensioenfondsen geen prikkel hebben om beter te gaan presteren. Meer individuele zeggenschap over de huidige pensioenregeling (scenario 3) brengt minder risico’s met zich mee, mits er grenzen worden opgelegd aan de keuzemogelijkheden. Door collectieve zeggenschap, bijvoorbeeld in de vorm van instemmingsrecht van de deelnemers met de afspraken die de sociale partners over de pensioenen maken (scenario 4), kan de pensioenregeling beter aansluiten bij de wensen van de deelnemers. Deze twee scenario’s bieden mogelijkheden om het vertrouwen in het pensioenstelsel te herstellen.

Bron: AIAS / Universiteit van Amsterdam