Tussenevaluatie Wet herziening partneralimentatie

Wat beoogt de wet?

De wet heeft drie hoofddoelen:

1. Bevorderen van economische zelfstandigheid van alimentatiegerechtigden via financiële prikkels;
2. Snellere opbouw van een nieuw leven door de alimentatieplichtige;
3. Eerlijkere afspraken en minder complexe scheidingen door een kortere duur van verplichtingen.

De wet bevat uitzonderingen voor langdurige huwelijken, oudere alimentatiegerechtigden en ouders met jonge kinderen, evenals een hardheidsclausule voor schrijnende gevallen.

Voorzichtige conclusies tussenevaluatie

1. Arbeidsparticipatie stijgt, maar niet dankzij de wet
   De arbeidsparticipatie van vrouwen stijgt al sinds 2014 en deze trend zette door na invoering van de wet. Binnen de groep alimentatiegerechtigden ligt de participatie bij scheiding rond de 70% en stijgt nauwelijks in de jaren erna. Er is geen aantoonbare extra impuls zichtbaar als gevolg van de wet.
2. Financiële zelfstandigheid: langzaam herstel
   Een derde van de alimentatiegerechtigden bereikt binnen twee jaar financiële onafhankelijkheid. Echter, dit wordt al bereikt bij een inkomen van circa €20.600 per jaar — onder de armoedegrens voor alleenstaanden. Het gebruik van uitkeringen blijft beperkt (3-4%).
3. Hardheidsclausule functioneert (nog) nauwelijks
   Tot nu toe zijn slechts acht rechterlijke uitspraken bekend waarin een beroep is gedaan op de hardheidsclausule. In alle gevallen is verlenging afgewezen, ook bij schrijnende omstandigheden zoals ziekte of dakloosheid. Rechters hanteren het toetsingskader strikt; het beoogde soepeler regime lijkt in de praktijk (nog) niet van de grond te komen.
4. Grensgevallen: de praktijk blijft weerbarstig
   De grens van 15 jaar huwelijk voor uitzonderingen wordt als evenwichtig beschouwd, maar er zijn signalen dat vooral 'net-niet'-gevallen in de knel kunnen komen. Ook de leeftijdsgrens van 12 jaar voor zorgende ouders wordt mogelijk als te laag ervaren.

Aanbevelingen voor de eindevaluatie

• Niet eerder dan in de tweede helft van 2028, zodat cohorten volledige alimentatietermijnen (en het jaar erna) hebben doorlopen;
• Aandacht voor de daadwerkelijke bestaanszekerheid, niet alleen formele financiële onafhankelijkheid;
• Herziening van de toepassing en toegankelijkheid van de hardheidsclausule;
• Onderzoek naar afwijkende afspraken tussen ex-partners en de invloed van co-ouderschap.

Reactie ministerie
De staatssecretaris benadrukt dat het nog te vroeg is voor definitieve conclusies, maar noemt het onderzoek een bruikbare basis voor de eindevaluatie in 2027. Een wetswijziging om de evaluatie uit te stellen wordt niet haalbaar geacht. Wel wordt het WODC gevraagd de evaluatie zo laat mogelijk binnen de wettelijke termijn uit te voeren.

Conclusie
De tussenevaluatie van de Wet herziening partneralimentatie laat zien dat de beoogde effecten nog niet aantoonbaar zijn gerealiseerd. De juridische praktijk en maatschappelijke realiteit lijken meer tijd nodig te hebben. Het debat over de balans tussen verantwoordelijkheid, redelijkheid en bestaanszekerheid is daarmee nog lang niet ten einde.

Bron: Rijksoverheid