Onderzoeksrapport “Optimalisering overgang van opbouw- naar uitkeringsfase pensioen"

Uitkomsten van het onderzoek
Uit het onderzoek “Optimalisering overgang van opbouw- naar uitkeringsfase en de inrichting daarvan in premie- en kapitaalovereenkomsten” komt naar voren dat het nemen van beleggingsrisico na de pensioendatum tot een hoger pensioen kan leiden. Met het hogere risico is er echter ook kans op een lagere uitkering dan in de huidige situatie. Daarin is een deelnemer aan een premie- of kapitaalovereenkomst namelijk verplicht om (uiterlijk) op de pensioendatum het opgebouwde pensioenkapitaal in één keer aan te wenden voor de aankoop van een levenslang vast pensioen. Deze verplichting leidt ertoe dat beleggingsrisico’s ruim voor de pensioendatum al geleidelijk worden afgebouwd.

Met de afbouw van risico’s wordt echter ook het rendement lager: veiligere beleggingen bieden immers een lagere risicopremie. De verplichte volledige omzetting op de pensioendatum verkort zo de beleggingshorizon, terwijl in de eerste tien jaar van pensionering slechts grofweg de helft van het pensioenkapitaal nodig is om uitkeringen te doen, stelt het rapport. Het vereiste dat de beleggingen op één vastgelegd moment omgezet moeten worden in een annuïteit, maakt het pensioenresultaat bovendien erg afhankelijk van de waarde van de portefeuille en de rentestand op de pensioendatum (en dus kwetsbaar voor eventuele financiële schokken of lage rentes), aldus het rapport.
Indien na de pensioendatum beleggingsrisico kan worden gelopen, hoeven hoogrenderende maar risicodragende beleggingen (ook wel: zakelijke waarden) in de opbouwfase niet volledig te worden afgebouwd voor de pensioendatum. Door langer te beleggen in zakelijke waarden ontstaat zowel in de opbouwfase als in een deel van de uitkeringsfase extra rendementspotentieel, waardoor het verwachte pensioenresultaat stijgt.

Het verlengen van de beleggingshorizon kan volgens het rapport grofweg op drie manieren worden vormgegeven. Bij de eerste twee varianten wordt maximaal 10 jaar doorbelegd tijdens de uitkeringsfase. De eerste variant betreft een levenslange uitkering die op de pensioendatum wordt aangekocht en waarvan de hoogte vaststaat gedurende de uitkeringsfase. De tweede variant is een variabele levenslange uitkering die jaarlijks wordt vastgesteld op basis van het (nog) aanwezige pensioenkapitaal. Doordat het vermogen afneemt naarmate meer uitkeringen worden uitbetaald, daalt de hoogte van de uitkeringen in de tijd. Bij de derde variant wordt op de pensioendatum een variabele annuïteit aangekocht waarbij de hoogte van de uitkeringen fluctueert met het behaalde rendement.

Lifecycle
De onderzoekers merken op dat premieovereenkomsten deelnemers op dit moment al de keuze bieden tussen verschillende niveaus van beleggingsrisico, vaak in de vorm van verschillende ‘lifecyles’. Lifecycle beleggingsmodellen stemmen het beleggingsbeleid af op de tijd die de deelnemer rest vóór pensionering. Als een deelnemer aan een premieovereenkomst geen keuze maakt voor een lifecycle, zal de pensioenuitvoerder terugvallen op een standaard beleggingsmodel.  
Dat wordt de default lifecycle genoemd. De meeste werknemers die aan een premieovereenkomst deelnemen, kiezen (expliciet of stilzwijgend) voor de default lifecycle. De onderzoekers concluderen dat er naar verwachting weinig gebruik van nieuwe mogelijkheden zal worden gemaakt als de default gebaseerd blijft op de huidige beleggingshorizon tot de pensioendatum.

Bron: Rijksoverheid