Standpunt AFM viaticale regelingen

Dit ligt anders als de aanbieder de polissen op zijn eigen naam overneemt en de belegger vervolgens wordt aangeboden te beleggen in deze aanbieder. In dat geval zal, behoudens enkele uitzonderingen, wel sprake zijn van effecten, deelnemingsrechten in een beleggingsinstelling of, ter beoordeling van De Nederlandsche Bank (DNB), van opvorderbaar geld.

De AFM omschrijft een viaticale regeling als “een contract, waarbij de belegger een belang verkrijgt in de uitkering bij overlijden van één of meerdere polissen van levensverzekering”. Die levensverzekering is afgesloten op het leven van een persoon of meerdere personen met een geschatte levensverwachting van maximaal enkele jaren. De aan te kopen uitkering bij overlijden op één of meerdere polissen van levensverzekering wordt door de koper uitsluitend verworven voor beleggingsdoeleinden.

De handel in levensverzekeringen is een van oorsprong Amerikaans fenomeen. Zieken en bejaarden die hun levensverzekering te gelde willen maken verkopen hun uit de levensverzekering voortvloeiende rechten aan een onderneming, voor een bedrag dat lager is dan de begunstigde anders zou hebben ontvangen bij overlijden van de verzekerde. De onderneming krijgt zo de rechten van de uitkering uit de levensverzekering, die bij overlijden van de verzekerde zal worden uitgekeerd.

Vervolgens biedt die onderneming beleggers de gelegenheid, rechtstreeks of via derden, te beleggen in (een deel van) de viaticale regeling. Het rendement is daarbij afhankelijk van het moment van overlijden van de verzekerde. De laatste tijd worden viaticale regelingen in steeds meer verschijningsvormen aangeboden.

De Wft benoemt viaticale regelingen niet als zodanig. Daarom vindt de AFM dat per viaticale regeling bepaald moet worden of en in hoeverre de Wft van toepassing is. Om te kunnen beoordelen in hoeverre viaticale regelingen vallen binnen het gedragstoezicht uit hoofde van de Wft, dienen de eigenschappen en kenmerken te worden geanalyseerd en te worden vergeleken met de eigenschappen en kenmerken van de met name in de Wft vermelde waardebewijzen en rechten.

Viaticale regelingen hebben in de regel één van de volgende verschijningsvormen, waarbij de consument:

1.    door middel van cessie (een deel van) één of meerdere levensverzekeringspolis(en) overneemt welke door een derde eerder zijn gesloten op het leven van een derde verzekerde en welke verzekering nog niet tot uitkering is gekomen; of

2.    een vordering verkrijgt op of een kapitaaldeelneming in de aanbieder van de viaticale regeling. De aanbieder gebruikt de aangetrokken gelden om te beleggen in levensverzekeringspolissen. Hier wordt dus de aanbieder begunstigde, in plaats van de consument zoals onder (1) het geval is. Binnen de variant (2) kan het rendement voor de consument op verschillende manieren worden bepaald:

(a) een vast, veelal periodiek rendement; of

(b) een variabel rendement dat afhankelijk is van de omvang van de voordelen die de aanbieder heeft uit de polissen.

De AFM heeft onderzocht hoe de twee categorieën van viaticale regelingen onder de Wft gereguleerd worden. Daarbij is gekeken naar: effect, recht van deelneming in een beleggingsinstelling en beleggingsobject.

In de hiervoor onder (1) genoemde situatie, waarin de consument één of meerdere levensverzekeringspolis(en) overneemt, zal geen sprake zijn van effecten, deelnemingsrechten in beleggingsinstellingen of beleggingsobjecten.

In de situaties als beschreven onder (2) neemt, in plaats van de consument zelf, de aanbieder de polis over. Hier zal zeer snel sprake zijn van effecten, deelnemingsrechten in een beleggingsinstelling of, ter beoordeling van DNB, opvorderbaar geld.

Bij het bepalen of en zo ja op welke wijze de Wft hier toepassing vindt, is relevant de wijze waarop de consument vervolgens belegt in de aanbieder. Gebeurt dit in de vorm van aandelen of verhandelbare schuldbrieven met een vaste looptijd, hoofdsom en rendement, dan zal er sprake zijn van effecten en dient onder andere een door de AFM goedgekeurd prospectus beschikbaar te worden gesteld.

Een viaticale regeling uit categorie (2) kan ook de vorm hebben van een deelnemingsrecht in een beleggingsinstelling. Dat zal veelal het geval zijn indien er meerdere deelnemers zijn die deelgerechtigd zijn tot een portefeuille bestaande uit één of meer polissen. Is er sprake van een beleggingsinstelling, dan zal deze in beginsel moeten beschikken over een vergunning van de AFM en zal er een prospectus verkrijgbaar dienen te worden gesteld.

De vraag kan worden gesteld of viaticale regelingen kwalificeren als beleggingsobjecten. De hoofdregel is dat bij beleggingsobjecten een koppeling van het beleggingsproduct aan een zaak is vereist. Viaticale regelingen zijn gekoppeld aan een levensverzekeringspolis en dat is geen zaak. Van een beleggingsobject zal dan ook niet snel sprake zijn.

Dit zal in de regel niet het geval zijn omdat de viaticale regeling doorgaans niet zal zijn gekoppeld aan een zaak maar aan een verzekeringsovereenkomst.

Het is mogelijk dat, bijvoorbeeld bij schuldbrieven, er tevens sprake is van het aantrekken van opvorderbare gelden. Dit kan het geval zijn indien er een nominale, opeisbare vordering is. Hierop is het toezicht van DNB van toepassing. Consumenten en marktpartijen kunnen over de vraag wanneer dit toezicht van toepassing is contact opnemen met DNB.

Gezien de vele verschijningsvormen van viaticale regelingen en de verschillende toezichtregimes onder de Wft, raadt de AFM consumenten en marktpartijen aan om in concrete gevallen contact op te nemen met de AFM.

Bron: AFM, 14-06-2007