Bewust van overstromingsrisico, maar financieel onvoorbereid

Meer bewustzijn, geen betere buffers

DNB analyseerde drie enquêtes onder duizenden huishoudens, uitgevoerd tussen 2021 en 2024. Op basis van postcodes werd bepaald of een woning in een risicogebied ligt – dus potentieel getroffen kan worden bij een dijkdoorbraak. Uit het onderzoek blijkt dat bewoners van deze gebieden 9 procentpunten vaker overstromingen als grootste bedreiging voor hun woning aanwijzen dan mensen buiten risicogebieden.

Toch blijft financiële voorbereiding achter:

• Geen significant verschil in netto financieel vermogen of spaargeld
• Loan-to-Value (LTV) ratio’s zijn vergelijkbaar, zowel bij aankoop als op peilmoment in 2024
• Geen aanwijzingen dat bewustzijn leidt tot een grotere financiële buffer

Mogelijke oorzaken: vertrouwen en overheid

De onderzoekers noemen twee verklaringen:

1. Hoog vertrouwen in het Nederlandse waterbeheer. Maar liefst 85% van de respondenten geeft aan veel vertrouwen te hebben in de waterkeringen.
2. Vertrouwen in overheidshulp. Nederland kent geen standaardverzekering tegen overstromingsschade door primaire waterkeringen. Wel is er de 'Wet tegemoetkoming schade bij rampen (Wts)', waarmee de overheid achteraf schade kan compenseren. Deze ex post benadering lijkt de urgentie voor een financiële buffer te verminderen.

Discussie: van ex post naar ex ante aanpak?

Het huidige systeem, waarin pas na een ramp wordt opgetreden, staat onder druk. Zowel nationale (DNB, 2022) als Europese (ECB/EIOPA, 2024) instellingen pleiten voor meer proactieve maatregelen, zoals een publiek-private verzekering tegen overstromingen. Deze zou het vertrouwen in een passende vergoeding vooraf kunnen verankeren, en tegelijkertijd huishoudens aanzetten tot beter financieel gedrag.

Fiscale relevantie en woningfinanciering

Voor de Fintool-lezers is dit thema ook fiscaal interessant:

• LTV-ratio’s blijven een aandachtspunt, zeker in het kader van hypotheeknormen en kredietbeoordeling.
• Het ontbreken van een overstromingsverzekering impliceert een onverzekerde restschuld bij rampen. Dit kan relevant zijn bij de beoordeling van de vermogenspositie in echtscheidingen of bij financiële planning.
• Het Wet tegemoetkoming schade bij rampen (Wts)-regime is een regeling buiten het fiscale stelsel, maar een eventuele uitbreiding of vervanging ervan door een verplichte verzekering zou implicaties kunnen hebben voor de aftrekbaarheid van premies of de fiscale behandeling van uitgekeerde schadevergoedingen.

Aanbevelingen en vooruitblik

Hoewel het bewustzijn onder huiseigenaren in risicogebieden toeneemt, blijft de oproep van de onderzoekers actueel: betere aansluiting tussen risico-inschatting en financieel gedrag is nodig. De vraag is of dit spontane gedragsverandering vergt, of dat wet- en regelgeving en marktinitiatieven, zoals een overstromingsverzekering, hier een sturende rol in moeten spelen. Voor adviseurs en beleidsmakers ligt hier een duidelijke taak: voorlichting, bewustwording én productontwikkeling zullen hand in hand moeten gaan om huishoudens toekomstbestendig te maken – zowel financieel als klimatologisch.

Tot slot

De studie van DNB biedt een waardevolle inkijk in het gedrag van Nederlandse huishoudens in het licht van toenemende klimaatrisico’s. Voor iedereen die zich bezighoudt met woningfinanciering, fiscaliteit of risicomanagement is dit verplichte leesstof. Want financiële veerkracht begint met inzicht – en actie.

Bron: DNB